Wat is een tuinstraat?

De tuinstraten zijn een pilotproject van de stad Antwerpen. De stad legt op vijf verschillende plaatsen in de stad tuinstraten aan.

Een straat vergroenen, brengt heel wat voordelen met zich mee. Zo wordt de extreme hitte getemperd en komt er meer biodiversiteit in de stad. Ook verhogen tuinstraten de kwaliteit van de woonomgeving in een straat, omdat er een rustiger, groener en mooier straatbeeld wordt gecreëerd. Door te verblauwen, wordt het overtollige regenwater tijdens hevige regenbuien gebufferd. Het hemelwater infiltreert zo veel mogelijk ter plaatse, door het ontkoppelen van de regenwaterafvoer van de huizen wordt het rioleringssysteem ontlast. Het regenwater wordt rechtstreeks in gootjes naar de plantvakken afgevoerd en kan door kinderen opgepompt worden. De grotere leefkwaliteit op straat draagt bij aan het sociale aspect: de straat is weer van de bewoners en een fijne verblijfsplek.

Elke tuinstraat krijgt vormgeving op maat afhankelijk van de stedelijke context, de locatie en de bewoners en kan er dus helemaal anders uitzien. Ook tijdens het ontwerpproces staat de participatie van de buurtbewoners altijd centraal. Zij denken mee over wat een tuinstraat voor hen betekent en wat voor hen haalbaar is.

Proces en projectaanpak

Het concept van een permanente tuinstraat werd nog niet toegepast in de stad. Tijd om hier verandering in te brengen, want er is wel degelijk een grote vraag naar. De stad ontvangt regelmatig  aanvragen van bewoners om te experimenteren met een vergroeningsinitiatieven in straten.

De stad wil met de pilotprojecten gaan experimenteren met de projectaanpak, de manier van samenwerken met bewoners, het toepassen van nieuwe technieken en het omgaan met het onderhoud na de aanleg. De intentie is om de verschillende aspecten van de tuinstraat te optimaliseren en een breed en duurzaam draagvlak bij de bewoners te creëren, zodat in de toekomst de tuinstraat meer en gemakkelijker in de stad toegepast kan worden. Het proces verloopt in verschillende fasen.

Samenwerken met bewoners

Kennismaking

Aan de start van het proces trokken de ontwerpteams (projectleider, ontwerper, ingenieur, communicatiedeskundige) naar de straten voor een eerste kennismaking. Tijdens deze eerste bijeenkomst werd de intentie van de stad om een tuinstraat aan te leggen toegelicht en werd in grote lijnen uitgelegd wat een tuinstraat nu eigenlijk is en waarom de stad hiermee wil experimenteren. Belangrijk gegeven was dat deze eerste bijeenkomsten een open karakter hadden en er nog geen concrete plannen of schetsen aan de bewoners werden voorgelegd.

Droommomenten en terugkoppeling

In de tweede fase werden de bewoners in een workshop zelf aan het werk gezet om hun gedroomde versie van de tuinstraat weer te geven. Aan de hand van 2D maquettes en plannen konden mensen gezamenlijk de belangrijkste krijtlijnen voor hun tuinstraat uittekenen. De resultaten hiervan werden in een derde bijeenkomst met de buurt teruggekoppeld. De volgende concrete vragen kwamen aan bod: welk soort straatgroen ziet u op welke plek, wilt u uw gevel laten begroeien, waar ziet u welke afbakening van het groen, hoe gaat het ‘riviertje’ eruit zien, welke ideeën heeft u voor het beheer, …

Designsprint

Het concept van de tuinstraat is ook voor de stad nieuw. Om zoveel mogelijk uit het ontwerpproces te halen en om de input van de burger in het ontwerp te verwerken organiseerden de projectteams een designsprint. Tijdens deze intensieve meerdaagse sessies maakten de teams volop werk van een tastbare invulling van de tuinstraten en werd nagedacht over de invulling van de experimenteerfase voorafgaand aan de echte heraanleg. Aan het einde van de design sprint stelden de ontwerpteams prototypes van de mogelijke experimenten en concepten voor aan buurtbewoners en beleidsmakers op een tentoonstelling.

Experimenteerfase

Gedurende de zomermaanden werd er in de straten een experimenteerfase ingebouwd. In deze fase zijn bepaalde inrichtingsprincipes uit het voorontwerp nagebootst in het straatbeeld bij wijze van test. Op deze manier konden bewoners al een beetje ervaren hoe het is om in een tuinstraat te wonen en kan door de gebruikers de nodige input worden verzameld voor het definitief ontwerp. De experimenteerfase werd afgetrapt met een gezamenlijke plantdag met de buurt. Ze maakten een testopstellingen van het goedgekeurde schetsontwerp, waar ze samen aan werkten, concreet zichtbaar in het straatbeeld.

Ook staan bewoners tijdens deze fase al deels in voor het onderhoud van het groen in de straat.

Samenwerking met partners

Voor elke tuinstraat die we zullen aanleggen, werken heel wat partners samen. Elke tuinstraat heeft zijn eigen projectteam met een projectleider, ontwerper, ingenieur en communicatiemedewerker. Een partner die in het verhaal van de tuinstraten een cruciale rol speelt is water-link. Voor de rioolbeheerder is de zoektocht naar alternatieve manieren om met hevige regenval om te gaan zeer interessant. Vanuit technisch en budgettair oogpunt is het namelijk niet mogelijk om alle rioleringen in heel de stad te vergroten.

Omdat er in tuinstraat zoveel verschillende aspecten onderzocht moeten worden, zijn daarnaast heel wat verschillende interne diensten van de stad betrokken. Denk maar aan de dienst Milieu, de groendienst, de dienst Beheer en Onderhoud, de dienst Samen Leven, StadsLab 2050, het EcoHuis, Stadsmakers, etc. Tenslotte natuurlijk alle bewoners. Want de hele tuinstraat staat of valt met hen. Zij zullen er elke dag in leven en dat wordt best een ingrijpende verandering. Daarom is het super belangrijk dat hun inbreng heel groot is. De buurtbewoners werden daarom vanaf het begin intensief betrokken en dachten samen met na over de ontwerpen. Hun feedback en medewerking tijdens deze experimenteerfase is van groot belang en ook als de tuinstraten klaar zijn, zullen zij verder betrokken worden bij het onderhoud ervan. De bewoners zijn de spil van hun eigen straat.

Vervolg

Na de experimenteerfase die afloopt in november 2019 volgt het definitieve ontwerp, de aanbestedings- en gunningsprocedure, de opmaak van de werkplanning, eventuele werken aan de nutsleidingen in de straat en de eigenlijke start van de heraanleg. Deze start is voorzien voor het najaar van 2019.